Luchtbehandeling

Luchtvochtigheid

De omgeving waar het instrument zich bevindt 
Een piano- of vleugelfabrikant weet niet van tevoren, waar een afgeleverd instrument naar toe gaat. Hij kan dus ook niet in detail rekening houden met de omstandigheden waarin het nieuwe instrument zal verkeren. Clavis kan dat in overleg met u wel!
Instrumenten worden bij verhuizing bovendien ook weer in een andere omgeving geplaatst.
Kortom: een piano of vleugel, waarin hout en metaal is verwerkt, kan niet worden aangepast aan zijn omgeving. De aanpassing zal in de ruimte zélf moeten geschieden. De voornaamste factoren waarmee de piano- of vleugelbezitter rekening dient te houden zijn de temperatuur en relatieve luchtvochtigheid.
 
Temperatuur en relatieve luchtvochtigheid 
De temperatuur van het vertrek is minder belangrijk dan men zou denken. Hout en metaal hebben weliswaar veelal de neiging iets uit te zetten of te krimpen bij hogere, resp. lagere temperaturen en ook de hedendaagse lijmsoorten zijn nog wel enigszins temperatuurgevoelig, maar daar kunnen piano’s en vleugels binnen zekere grenzen wel tegen.
Het gevaar is niet alleen gelegen in wisselingen van temperatuur, maar veel meer in de daarmee samenhangende luchtvochtigheid. Het weer buiten (luchtdruk, vochtigheid en temperatuur) bepaalt de hoeveelheid waterdamp in de lucht.
De lucht kan extreem droog zijn, zoals in een vrieskist, of heel vochtig tot verzadigd, te merken aan mist of regen.

Relatieve luchtvochtigheid is het percentage waterdamp in de lucht ten opzichte van de totale verzadiging (100%) van dezelfde hoeveelheid lucht bij dezelfde temperatuur. Warme lucht kan meer waterdamp bevatten dan koude lucht, vandaar dat onze zomers relatief vochtiger zijn dan de winters.

Hoewel het materiaal in de hedendaagse piano's en vleugels enige schommelingen in de relatieve vochtigheid wel kan verdragen, kunnen extreme dalingen en stijgingen in die vochtigheidsgraad funest zijn voor uw instrument (zowel in- als uitwendig)!
De spanningen in te snel drogend (verdampend) hout zijn van dien aard, dat vrijwel geen constructie daartegen bestand is: het hout gaat trekken en kan zelfs scheuren. In een te vochtige omgeving zal hout uitzetten en zullen metalen oxideren, waardoor allerlei onderdelen kunnen vastlopen: toetsen blijven steken, pedalen gaan kraken, scharnieren en snaren gaan roesten.
Vooral omdat er diverse soorten hout in piano's en vleugels verwerkt zijn die ieder hun specifieke vochtopname-eigenschappen hebben, is het controleren van de relatieve vochtigheid een belangrijke zaak.
 
Hygrometer 
De ideale luchtvochtigheid in ons huis is tussen de 40 en 60% die aangegeven wordt op een hygrometer. Deze hygrometer dient wel 1 keer per jaar geijkt te worden. Dat doet men door de hygrometer een ½ uur in een kletsnatte doek te wikkelen. Na een ½ uur in bovengenoemde lap de wijzer eventueel verplaatsen naar ± 97%. Dit kunt u meestal doen met een schroefje aan de onder- of achterkant van de hygrometer. Zorgt u wel voor een goed passende schroevendraaier voordat u begint aan het ijken. De hygrometer ophangen of ergens neerleggen in het vertrek waar het instrument zich bevindt.
Als de waarde op de hygrometer gaat zakken onder de 50% dan moet u eigenlijk vocht gaan toevoegen. Dit kunt u op verschillende manieren doen. De OUDE potten, gevuld met water en oude kranten onder in de piano, doen niet meer mee. Deze zorgen voor te veel vocht op één plek in de piano!
 
Hydroceel 
Een andere manier, die inventiever is, is de bevochtiging via een hydroceel die wordt gemonteerd in de piano. Deze hydroceel is een vochtverdeler die voor een gelijkmatige verdeling van het vochtgehalte zorgt. 
 
Luchtbevochtiger 
Een nog betere en effectievere manier is de vochtigheid te corrigeren met een luchtbevochtiger. Dit geldt zeker in het geval van een vleugel. Het grote voordeel hiervan is dat u de gehele kamer, en daardoor ook het gehele instrument, op de juiste vochtigheid houdt. Dat door het op deze manier bevochtigen van de lucht ook de rest van uw meubilair daarvan profiteert moge duidelijk zijn. Let op bij aanschaf van een luchtbevochtiger dat deze voldoende capaciteit (m3) heeft voor de gehele ruimte waar het instrument zich bevindt.
Als de waarde op de hygrometer gaat stijgen boven de 70% dan dient u de hydroceel te verwijderen! Stijgt de waarde voor een langere tijd boven de 80% (vaak in de herfst) dan kunt u een warmte-element laten plaatsen in de piano. Deze dunne staaf van 1 meter lang moet deskundig worden geplaatst onder in de piano. De Clavis stemmer doet dat graag voor u. Er zijn inmiddels ook nieuwe apparaten in ontwikkeling welke de luchtvochtigheid geheel zelfstandig controleren en aanpassen. Wij volgen deze ontwikkelingen met belangstelling.

Piano Life Saver of Dampp-Chaser
Wanneer uw instrument een verzekerde stemstabiliteit nodig heeft dan raden wij het Piano Live Saver Systeem (PLSS) aan. Door het meten van de luchtvochtigheid zal dit apparaat dat in uw instrument wordt ingebouwd, de lucht plaatselijk gaan bevochtigen door water te gaan verdampen of ontvochtigen door het verwamingselement aan te zetten. Dit gebeurt rond een bepaalde luchtvochtigheid waardoor een zeer stabiele stemming over een langere periode gegarandeerd kan worden. Deze stabilisatie zal het instrument op meerdere vlakken ten goede komen zoals een stabielere afregeling, het tegen gaan van schimmel en het voorkomen van schade aan zangbodem en stemblok. Voor professionele pianisten en instrumenten die snel ontstemmen is het Piano Live Saver systeem zeker een aanrader!